Door onze advocaat contractenrecht Yuri Benjamins.
Een van de belangrijkste rechtsbeginselen in het Nederlands recht is de contractsvrijheid. Iedereen heeft de vrijheid om te onderhandelen met wie hij wil, waarover hij wil en wanneer hij wil. Een van de gevolgen daarvan is dat het een ieder in beginsel ook vrij staat om de begonnen onderhandelingen weer te staken. Maar partijen kunnen onderhandelingen niet altijd zo maar staken. Wanneer mag je gevoerde onderhandelingen nog stoppen en wanneer bestaat die vrijheid niet meer.
Overeenstemming
Allereerst geldt dat partijen de onderhandelingen niet meer kunnen afbreken, wanneer er in feite al overeenstemming is bereikt. Het is daarbij niet noodzakelijk dat er een schriftelijke overeenkomst tot stand is gekomen. Ook wanneer partijen mondeling overeenstemming hebben bereikt over de belangrijkste onderdelen van de overeenkomst, geldt dat er wilsovereenstemming is bereikt. Die belangrijkste onderdelen worden aangeduid als de essentialia van de overeenkomst.
Precontractuele fase
Ook voordat partijen overeenstemming bereiken, moeten partijen rekening houden met elkaars belangen. In een standaard arrest van de Hoge Raad van 15 november 1957 heeft de Hoge Raad onder meer overwogen:
“dat partijen, door in onderhandeling te treden over het sluiten van een overeenkomst, tot elkaar komen te staan in een bijzondere, door de goede trouw beheerste, rechtsverhouding, medebrengende dat zij hun gedrag mede moeten laten bepalen door de gerechtvaardigde belangen van de wederpartij”.
Met andere woorden, wanneer partijen gaan onderhandelen, ontstaan er weliswaar nog geen contractuele verplichtingen, maar moeten zij wel rekening houden met elkaars belangen.
Gerechtvaardigd vertrouwen
De hiervoor geschetste verplichting om met elkaar belangen rekening te houden, kan er zelfs toe leiden dat partijen onderhandelingen niet langer mogen staken. In een ander standaard arrest van de Hoge Raad van 18 juni 1982 heeft de Hoge Raad onder meer overwogen:
“Niet uitgesloten is dat onderhandelingen over een overeenkomst in een zodanig stadium zijn gekomen dat het afbreken zelf van die onderhandelingen onder de gegeven omstandigheden als in strijd met de goede trouw moet worden geacht, omdat partijen over en weer mocht vertrouwen dat enigerlei contract in ieder geval uit de onderhandelingen zou resulteren.”
Met andere woorden, wanneer partijen al ver gevorderd zijn met de onderhandelingen, kan het zo zijn dat een van hen de onderhandelingen niet langer eenzijdig mag staken.
Rechtsgevolgen onderhandelingen
Wat de gevolgen zijn van het staken van de onderhandelingen hangt af van de feiten en omstandigheden. Per situatie zal dan ook moeten worden beslist wat een passend gevolg zou zijn voor het staken van de onderhandelingen. Hierbij kunnen de volgende mogelijkheden een rol spelen:
- Vergoeding van de door de andere partij gemaakte kosten.
- Vergoeding van de winst welke zou zijn gemaakt wanneer de overeenkomst tot stand zou zijn gekomen.
- Verplichting tot dooronderhandelen.
Praktijkvoorbeeld
De rechtbank Amsterdam heeft in het kader van onderhandelingen over de verkoop van een hotel een uitspraak gewezen. Deze uitspraak kan als voorbeeld worden genomen, voor de afwegingen van de rechter ten aanzien van het staken van de onderhandelingen. Hieruit volgt met name dat het van groot belang kan zijn om gedurende de onderhandelingen, steeds goed vast te leggen, wat de verhoudingen zijn tussen partijen. Zogenoemde ‘Letters of Intent’ kunnen dan ook doorslaggevend zijn met betrekking tot het gewekte vertrouwen.
Conclusie
Wanneer partijen in onderhandelingen treden hebben zij doorgaans de bedoeling dat er een overeenkomst tot stand komt. Het komt evenwel ook vaak genoeg voor dat er geen overeenkomst tot stand komt. Bijvoorbeeld omdat een van de partijen de onderhandelingen voortijdig staakt. Dit is niet in alle omstandigheden toegestaan, c.q. in sommige gevallen leidt dit tot een verplichting de schade (gedeeltelijk) te vergoeden. Bent u op zoek naar nader advies over het staken van onderhandelingen, neem dan contact op met Quest Advocaten.
